در سیستم ها و سازمان های مختلف بهای تمام شده به شکل ها و روش هایی مختلف محاسبه می شود. در اینجا هرکدام از این اشکال را بررسی می کنیم.
انواع بهای تمام شده در حسابداری
بهای تمام شده در ترازنامه
با افزایش بهای تمام شده کالای فروش رفته، موجودی نقد بیشتر می شود. موجودی نقد در ترازنامه، دارایی جاری شرکت است؛ بنابراین با افزایش بهای تمام شده کالای فروش رفته دارایی جاری شرکت بیشتر می شود. اثر دیگر آن افزایش سود است که در آخر سال سود انباشته را بیشتر می کند و بر حقوق صاحبان سرمایه بی تأثیر نیست.
بهای تمام شده کالا در سیستم دائمی
ویژگی این روش محاسبه، دقت بالای آن نسبت به سیستم ادواری است. محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته در این سیستم، با ثبت دائمی و مداوم کالاها در حساب انجام میشود. اطلاعات انبارگردانی دورهای و تمام رویدادهای مالی همچون فروش، کالای منسوخ شده و فروش به صورت جداگانه ثبت میشوند.
بهای تمام شده در حسابداری صنعتی
نام دیگر بهای تمام شده حسابداری صنعتی است. این روش مخصوص محاسبه هزینه های شرکت برای تولید یک محصول است. در واقع کمک می کند مدیران بتوانند برای تولیدات برنامه ریزی مناسب و مشخصی داشته باشند. برای این کار، اندازه تمام عملیات مشخص می شود. بعد از آن، هزینه ها را برای مقایسه نتیجه نهایی در بخش خروجی به کار می گیرند تا شرکت ها در عملکرد مالی بهتر مدیریت شوند.
بهای تمام شده در سیستم ادواری
در این روش، بهای تمام شده کالای فروش رفته شامل موجودیهای فروش رفته، کالای حذف یا منسوخ شده و یا سرقت رفته است. در این سیستم، هزینه کالای فروش رفته را با این فرمول میتوانید به دست بیاورید: موجودی پایان دوره را از خرید کسر کنید و با موجودی اول دوره جمع بزنید.
بهای تمام شده کالای فروش رفته در صورت سود و زیان
بهای تمام شده کالای فروش رفته در صورت سود و زیان مشخص و گزارش میشود. این بها را هزینه دوره مالی میشناسند. جهت رعایت اصل تطابق حسابداری، در صورت سود و زیان، هزینه و درآمد کالای فروش رفته را با یکدیگر تطبیق میدهند. در واقع این بها از حساب کالای ساخته شده منتقل میشود به حساب قیمت تمام شده کالای فروخته شده تا بالاخره در خلاصه حساب سود و زیان قرار گیرد. برای محاسبه سود یا زیان ناخالص، بهای تمام شده را از مقدار فروش خالص کم میکنند. کاربرد بهای تمام شده در صورت سود و زیان، به دست آوردن سود ناویژه است. فرمول آن به این شکل است:
نحوه محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته
نحوه محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته در شرکت بازرگانی و مؤسسه تولیدی به روش زیر است:
در مؤسسات بازرگانی، موجودی کالای اول دوره را با خریدهای طی دوره جمع می کنند. نتیجه، بهای تمام شده کالای آماده برای فروش می شود. موجودی کالای پایان دوره را از بهای تمام شده کالای آماده فروش کم می کنیم و چیزی که فروش رفته نشان می دهد.
در مؤسسات تولیدی، موجودی کالای ساخته اول دوره را با بهای تمام شده کالای ساخته شده جمع می کنیم. حاصل آن می شود بهای تمام شده کالای آماده برای فروش. این عدد را از موجودی کالای ساخته شده پایان دوره کسر می کنیم. نتیجه آن بهای تمام شده کالای فروش رفته است.
فرمول بهای تمام شده کالای فروش رفته
موجودی کالا در اول دوره + موجودی کالا در طول دوره – موجودی پایان دوره = قیمت تمام شده کالای فروش رف
موجودی کالای آماده فروش از موجودی کالای پایان دوره کسر شود = بهای تمام شده کالای فروش رفته
کاهش بهای تمام شده کالای فروش رفته چه چیزی را افزایش می دهد؟
سود ناویژه از حاصل کسر بهای تمام شده از درآمد فروش به دست آید؛ بنابراین اگر رقم بهای تمام شده کم شود، سود ناویژه در صورت سود و زیان افزایش خواهد داشت.
ثبت حسابداری بهای تمام شده کالای فروش رفته
با استفاده از سیستم دائمی ثبت حسابداری بهای تمام شده کالای فروش رفته را به صورت منظم و دقیق انجام میدهند. برای این کار، به ترتیب زیر اطلاعات را ثبت کنید:
گزارش بهای تمام شده در بازرگانی
برای تهیه گزارش بهای تمام شده در بازرگانی لازم است اطلاعات موجودی و خرید را به طور دقیق داشته باشید. از جمله موجودی کالا در ابتدا و انتهای دوره و طی آن، خرید خالص و هزینه حمل. گزارش را به صورت جدول و شامل محاسبه هر دسته کالا آماده میکنند.
